‘‘Coğrafi İşaret; Belirgin bir özelliği, unvanı yada başka nitelikleri bakımından köken olarak yer aldığı bir yöre, alan, bölge yada ulus ile özdeş haline gelmiş bir ürünü belirten isim yada işaretlere denir. ’’
Coğrafi işaretler, diğerlerinden farklı kılıcı niteliği ile öne çıkan ve yer aldığı alan veya bölge ile özdeşmiş doğal ürünler, maden, tarım el sanatları ile endüstri ürünlerine verilen işaretlere denir.
Bu işaretin daha iyi kavranılması için bir kaç örnek verelim. Şile bezi, Ezine peyniri, Ege pamuğu, Kayseri pastırması, Antep fıstığı, Çorum leblebisi gibi...
Menşe Adı: Bu işaretin koruma altına alınmasına konu olan ürünün üretiminde bulunulması, işlenmesi ve diğer yapılan işlemlerinin hepsi, sınırları kararlaştırılmış coğrafi bölgede yapılmak mükellefinde ise bu hususta yer alan işaretlere menşe adı ismi denir. Menşe ismi, menşe adına konu olan ürünün hepsi ile tanımı yapılan yerde üretimin yapılmış olmasını gerektirmektedir.
Mahreç İşareti: Ürünün üretiminde bulunulması, işlenmesi ve diğer işlemlerinden minimum birinin, sınırları kararlaştırılmış coğrafi bölgede yapılması zorunda ise bu hususta yer alan işaretlere mahreç işareti ismi verilir.
Mahreç işaretine konu olan ürünün özelliklerinden en az birinin o yöreden kaynaklanması şartıyla, yöre dışında da üretilebilmesi söz konusudur. Bu üretimde, bulundukları coğrafi bölgeye mahsus olan üretim şekillerinin aynen faaliyet ettirilmesi ve aynı ürün kalitesine sahip olması şarttır.
Ürünler ait bulundukları coğrafi yörenin haricinde üretiminde bulunamaz. Çünkü ürün, fakat ait bulunduğu alan kapsamında üretiminde bulunulması durumunda özelliklerini elde edebilir.
İlk duyulması ile tam anlamı ile içeriği anlaşılmayan bu işaret ile anlatılmak istenen, bir ürünün, bir yöre veya coğrafya ile özdeş olmuş, bazı niteliklerinin ve ya özelliklerinin tümünün bu yöreden meydana gelmesi ve bu kapsamdan tüketici nezdinde belirli bir bilinirlik ve kalitenin bulunmasıdır. Bir yörenin herhangi bir ürünü, kilimi, taşı, farklı malzemeler ile hazırlanan işlemeleri diğer bölgelerde üretimde bulunan ürünlerden farklı kılabilir. Bir bölgede üretimde bulunan halı, kilim vb. bir ürün ün yapmış olabilir. Bu çeşit ürünlerde o bölgenin isminin kullanıma sunulması, tüketici kesimde o ürünün belli bir verimliliğe nail olduğu gibi algılanıp güvenilir şekilde kabul edilir. Tüketici kesimi söz konusu bölge ismi ile satışa sunulan ürünleri, bölgenin ismini belli bir itimat vererek aynı özellikte yer alan diğer ürünlere karşı tercihte bulunabilirler.
Bu işaretlerin ne şekilde oluştuğu hakkında heniz bir bilginin olmaması ile birlikte; yasal olarak koruma altına almanın tersine, belirtmek istediğimiz anlamı ile temeli oldukça eski zamana dayanmaktadır. Faaliyet sunuldukları ürünlerin kökenini belirtme niteliği sebebi ile markaların ilk şekli olarak meydana gelen bu işaretler, esas bakımdan coğrafi temelinde önemli olan ürünleri farklı kılmak adına kullanılmışlardır. Bir takım kaynaklara bakıldığında bu işaretler, ilk kez 12. yy Orta Avrupa ve İngiltere’de işlenen dokumacılar ve kolonilerin baharat gibi ürünlerin satışında ürünler ile onların coğrafi kökeni arasında ilişki kuran coğrafyanın ifade edilmesi yada etiketlenmesi neticesinde oluşmuştur. Diğer farklı kaynaklarda yer alan bilgilere göre, eski Mısır’da ürünlerin tanımını yapmak ve kalite işareti şeklinde ürün kökenlerini aktarmakta idi. Orta çağda, Avrupa kökenli tacirler tüketici kesimlerine ürünün seçilebilirliğini tedarik etmek amacı ile ürünlerinde bu tür işaretler kullanırlardı.
Belirli bir yöre veya bölge ismi ile ün yapmış, bu bölge veya yöre ile anılan yada anılmasa bile coğrafi kökeni tarafından etkilenen ürünler, işaret coğrafi işaret anlamına gelmez. Diğer bir açıklama ile, belli bir ürünü bulunan yöreler veya alanlar, bölge yada ülkeler söz konusu işarete kaynak oluşturmaz. Tamda bu kısımda bazı esas hükümler bulunmaktadır. Bir ürünün işaret şeklinde telaffuz edilmesi adına bir takım aktörleri bulundurması gerekmektedir. Bu aktörler şu şekilde sıralanabilir:
- Belirli bir coğrafya
- Ürün İsmi (İşaret)
- Ürünü farklı kılan niteliğinin bulunması
- Ürünü farklı kılan nitelikler ile coğrafya arasında ilişkisinin bulunması
Coğrafi İşaretin Tescil Süreci
Söz konusu bu işaretlerin ve korunması işlemi Enstitü nezdinde 555 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin alakalı şartları kapsamında gerçekleşmektedir.
Tescil edilmek istenen bu işaretlerin tescil edilmesi adına tek tek ilgili işaretin üretimde bulunanlara nezdinde müracaat dilekçesi ile Sistem Patent şirketimize müracaat etmeniz ile birlikte Enstitü nezdinde coğrafi işaret tescil süresci boyunca tüm işlemler, sizlerin adına tarafımızdan yürütülecektir. Söz konusu bu işaretin koruma altına alınması yalnızca tescil işleminde bulunulduğu ülke sınırlarında geçerli olmaktadır. Bu sebep ile tescil edilmiş bir işaretin koruma altında kalabilmesi adına korunması talep edilen tüm uluslarda tescil işleminde bulunulması gerekmektedir.
Sistem Patent şirketimiz aracılığı ile Enstitü’ye gerçekleştirilecek müracaat adına gerekli evraklar şunlardır.
- Müracaat sahibinin kimliğine yönelik bilgilerin olduğu müracaat dilekçesi,
- Tescil edilmesi talep edilen menşe adı yada mahreç işareti ve söz konusu ürünün ismi,
- Ürünün tanımı; ürünün ve mümkünse ham maddenin kimyasal, fiziksel, mikrobiyolojik ve benzeri alakalı niteliklerini açıklayan teknik bilgiler ve belgeler,
- Alan, yöre yada bölgenin coğrafi sınırlarını tanımlayan ifadeler ve belirleyici bilgiler ve belgeler,
- Denetleme şeklini detaylı şekilde açıklayan bilgiler,
- Tescil edilmiş menşe adı yada mahreç işaretinin faaliyet şekli, markalama, işaretleme yada etiketleme biçimlerini detayları ile açıklayan bilgiler,
- Müracaat tutarının yatırıldığını belirten belge
Enstitü müracaatı, şekli bakımında inceler ve itiraz gelmesi durumunda (ihtiyaç duyduğunda) müracaat ile alakalı olan teknik bilgilerin ispatlanması adına müracaatı bu hususta uzman bir yada birden çok kamu kuruluşu yada üniversite yada tarafsız özel kuruluş nezdinde analiz edilmesini isteminde bulunur. Bu hususta ilgili olan kurum ve kuruluşa yatırılacak inceleme tutarı ve Enstitü nezdinde gerçekleştireceğimiz hizmetler karşılığında talep edeceğimiz ücret müracaat sahibi nezdinde Sistem Patent şirketimizin hesabına yatırılması gerekmektedir.
Şekli incelemenin sonra ermesi ile müracaat, Enstitü nezdinde Resmi Gazete ile yurt genelinde dağıtımı yapılan en yüksek imaja sahip günlük gazetenin 2 tanesinde ve bir yerel gazetede ilan edilir. Müracaatın Resmi Gazetede ilan edilmesinin ardından 6 ay içinde alakalı olan kişiler tescil işleminin geçersiz olması yönünde Enstitü’ye itiraz işleminde bulunma hakkına sahiplerdir. Bu sürede herhangi bir itiraz işlemi gerçekleşmemesi durumunda ise isim yada işaret Resmi Gazetede yayınlanma tarihinde kesinleşir. İtiraz işleminde bulunulması durumunda; itirazın incelenmesi akabinde şekilde yada kapsam bakımından değişikliğe gidilmiş biçimi ile ve kapsamı net olarak açıklanarak yayınlanır ve tescil yayın tarihi ile kesinleşir ve coğrafi işaret siciline kaydı gerçekleşir.
