‘‘Coğrafi işaretler, diğer ürünlerden farklı kılıcı niteliği ile öne çıkan ve yer aldığı alan veya bölge ile özdeşmiş doğal ürünler, maden, tarım el sanatları ile endüstri ürünlerine verilen işaretlere denir. ’’
Coğrafi işaretler, ilk kez ticaret ile ilişkin Fikrî Mülkiyet Hakları Sözleşmesi’nde taraf olan bir devletin toprağından ya da bu toprakta bulunan bir bölge ya da yöreden oluşan, belirgin bir özelliği, unvanı ya da diğer nitelikleri bakımından temel olarak bu coğrafi menşeye mal edilen ürünleri açıklamak adına faaliyete konulan işaretlere denir.
Bu tanımlardan itibari ile, bir ürünün coğrafi işaret koruma kapsamına alınması adına aynı sınıfta yer alan diğer ürünlerden değişik belirgin bir özellik, unvan ve ya daha değişik nitelikleri bakımından sınırları kesin bir bölgeden oluşması gerekli görülmektedir. Bir bölgeden meydana gelmek yad ao bölgeye mal edilmek bu işaretlerin en önemli niteliği durumundadır.
Coğrafi İşaretlerin Türleri
Coğrafi kaynak ifade eden işaretler, ülkeler arası anlaşma ve yapılan düzenlemelerde kaynak işaretleri, menşe adı ve mahreç işareti gibi çeşitli isimler ile koruma altına alınmaktadırlar. Söz konusu bu işaretleri, en türlü kaynak işareti şekli menşe adı olarak koruma altına alan Lizbon Anlaşması’nda menşe adı açıklamasında bulunulmuştur.
Anlaşmanın ikinci maddesinde menşe adı olarak, kalitesi ve karakter nitelikleri, beşeri ve doğal aktörler de kapsama girmek ile birlikte, tümü ile ya da temeli itibari ile, kökeninin yer aldığı alandan oluşan bir ürünü ifade eden, bir devletin, bölgenin ve ya yörenin coğrafi ismi şeklinde tanımı yapılmıştır. Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı’nca gerçekleştirilen bu anlaşmaya uygun olarak menşe adı açıklamasında beşeri ve doğal aktörler beraber aranmaktadır.
Mahreç işareti ise menşe adının koruma altına alınması için ürün ile coğrafi alan arasındaki ilişkinin daha esnek şekilde bir koruma yöntemidir. Paris ve Madrid anlaşmalarında bulunan türkçesi kaynak işareti terimi de ürünlerin kaynağını belirtmektedir.Bir ürünün koruma altına alınabilmesi adına menşe adında yer aldığı gibi üretim süreçlerinin hepsinin belirli bir coğrafi bölgede yapılması zorunluluk teşkil etmemektedir. Mahreç işareti’ne karşılık gelen bu ifade Avrupa Birliği’nde koruma altına alan AB Tüzüğü çerçevesinde
coğrafi işaret şeklinde kullanılmıştır. Coğrafi işaret konusunda
sayfamızdan daha fazla bilgi edininiz.
Bu şekilde pek çok açıklama ve yapılan tanımlama ile koruma kapsamına alınan bu işaretler adına karmaşık bir dil bilimi (terminoloji) hakim olduğunu tezini savunmak çok da haksız olacak bir görüş niteliği taşımaz.
Bu işaretlerin ülke ve küresel ticari alanında ticari bir vasıta şeklinde ekonomiye değer sağlaması, işarete sahip olan ulusların söz konusu bu işaretler önem teşkil eden bir fayda aracı şeklinde tanımlanmasını sağlamaktadır. Özellikle gelişme gösteren ve ekonomisini tarım ürünlerine ve işlenmiş besinlerin dış ülkelere satımına dayanan uluslar adına bu işaretlerin, bu çeşit ürünlerin ticareti yapılırken farklı kılıcı ve çekici sunumunun yapılması hedefi ile faaliyet konması, onları bu uluslar nezdinde daha değerli hale getirmektedir. Coğrafi işareti bulunan ürünler bir takım ulusların dış ülkeye satım hacimlerinin önemli bir bölümü meydana getirmektedir.
Coğrafi İşaretin Tescil Prosedürü
- Coğrafi İşaretin ismi : Coğrafi işaretin tam olarak ismi yazılmalıdır.
- Ürünün İsmi: Coğrafi bölgenin adı yer almadan yalnızca ürünün ismi bulunmalıdır.
- Coğrafi İşaretin çeşidi: Menşe adı ya da mahreç işareti açıklamalarından hangisi uygun bulunuyorsa yalnızca o yazılı olmalıdır.
- Kullanım şekli: Ürünün özelliklerini dikkate alarak, markalama, etiketleme ya da işaretleme yöntemlerinde yalnızca bir tanesi ifade edilmeli ve bu konuya yönelik açıklamalarda bulunulmalıdır.
- Tescil edilmesi istenilen coğrafi işaretin standart karakterlerde oluşturulmuş bir sade kelime faktörü olmaması;
- Kelime aktörünü ile birlikte şekli faktörü de barındırması ve ya
- Kullanım yöntemi olarak etiketleme yönteminin belirlenmesi durumunda, alakalı olan coğrafi işaret a ve ya da b etiketinin 7×7 cm ebatların oluşturularak müracaat ekinde arz edilmesi gerekmektedir.
- Üretim Yeri: Ürünün üretimde bulunulduğu coğrafi bölge detaylı şekilde belirtilmelidir. Bu bilgiler, mümkünse harita ile destek verilebilir.
- Ürünün Tanımı ve farklı kılan özellikleri: Ürünün kimyasal, fiziksel, mikrobiyolojik ve bunlara benzeyen alakalı olan niteliklerini açıklayan teknik bilgiler yer almalıdır.
Coğrafi İşaretin Türü Mahreç İşareti ise Üretim Alanında Gerçekleşmesi Zorunlu Bulunan Özellikler:
Mahreç işaretine konu ürünün minimum bir niteliği ifade eden coğrafya kapsamında üretilmesi şartı ile, ürünün diğer bölgelerde de üretiminde bulunulması mümkündür. Ürünün özellik ya da özelliklerinin bakımında yukarıda ifade ettiğimiz üretim bölgesi kapsamında yapılmasının gerektiğini net bir şekilde aktarılmalıdır.
Denetimde bulunma: Coğrafi işaret tescil işlemi adına müracaatta bulunan kişi ve ya kuruluş, ürünün üretiminin gerçekleşme, ürünün işlenmesi ya da alakalı bulunduğu yapılan diğer işlemleri bakımında yeterliğe sahip, kanunun kuruluş şekline bakılmadan herhangi bir dernek, birlik ya da bunlara benzeyen örgütten hazırlanan tarafsız bir denetim komisyonu hazırlamak ile mükelleftir.
